۱. آغاز همایش؛ جایی که آینده صنعت ترسیم شد
سومین همایش تولید بدون کارخانه در تاریخ ۲۲ مهرماه ۱۴۰۴ در محل اتاق بازرگانی ایران برگزار شد؛ همایشی که نه صرفاً یک گردهمایی، بلکه نقطه‌ای برای بازنگری در مفهوم تولید در ایران به شمار می‌رفت. در این رویداد، جمعی از مدیران ارشد صنعتی، سیاست‌گذاران، سرمایه‌گذاران، استادان دانشگاه و کارآفرینان گرد هم آمدند تا یک مدل نوآورانه و راهگشا در عرصه تولید را بررسی کنند: مدل تولید بدون کارخانه.
از همان آغاز، حال‌وهوای سالن نشان می‌داد که این همایش فراتر از یک نشست معمولی است. نمایشگرها، برنامه‌ریزی دقیق و حضور چهره‌های کلیدی دولتی و خصوصی، همه حاکی از جدیتی مضاعف برای بررسی ابعاد اقتصادی، قانونی و فناورانه این مدل تولیدی بود. استقبال از این رویداد نشان داد که جامعه صنعتی ایران آماده است برای بازتعریف تولید، قدمی اساسی بردارد.
۲. معرفی سخنرانان و چهره‌های تأثیرگذار
یکی از نقاط قوت همایش سوم تولید بدون کارخانه، ترکیب متنوع و قدرتمند سخنرانان آن بود. در این رویداد، دکتر برادران (معاون پیشین صنایع عمومی وزارت صمت)، دکتر پیرصالحی (معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو)، دکتر شیخ (معاون فعلی صنایع عمومی وزارت صمت) و دکتر خدرویسی (مدیرکل پیشگیری از قاچاق کالا و ارز) از جمله افرادی بودند که به ایراد سخنرانی پرداختند.
همچنین چهره‌هایی از بخش خصوصی و علمی مانند دکتر کامکار (رئیس هیئت‌مدیره شرکت پرگاس طب)، دکتر بارانی (مدیر نظارت بر فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی) و دکتر کریم‌زاده (رئیس سابق اداره ثبت علائم تجاری) نیز تجربیات میدانی، دیدگاه‌های تخصصی و تحلیل‌های آینده‌نگرانه خود را درباره تولید بدون کارخانه ارائه کردند. این تنوع در سخنرانان باعث شد موضوع از زوایای مختلف بررسی شود.
۳. تحلیل تحولات اقتصادی و ضرورت تغییر مدل تولید
در یکی از بخش‌های ابتدایی همایش، بحثی کلیدی مطرح شد: آیا مدل‌های سنتی تولید هنوز پاسخگوی نیاز امروز اقتصاد ایران هستند؟ پاسخ اکثر سخنرانان، منفی بود. با افزایش هزینه‌های احداث کارخانه، فرسودگی صنایع قدیمی، و کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، مدل تولید بدون کارخانه به‌عنوان راهکاری قابل اجرا و عملیاتی برای تداوم تولید مطرح شد.
شرکت‌کنندگان بر این باور بودند که شرایط کنونی کشور ایجاب می‌کند رویکردی چابک‌تر و کم‌هزینه‌تر برای تولید اتخاذ شود. در این بخش، تمرکز بر بهره‌برداری از ظرفیت‌های خالی موجود، استفاده از زیرساخت‌های راکد و پیاده‌سازی شبکه‌های تولیدی انعطاف‌پذیر، به‌عنوان عناصر کلیدی مدل تولید بدون کارخانه مورد بررسی قرار گرفت.
۴. استقبال بی‌سابقه از حضور فعالان صنعتی و اقتصادی
نکته‌ای که از همان دقایق ابتدایی همایش توجه‌ها را جلب کرد، حضور پرتعداد و فعال کارشناسان، تولیدکنندگان، مدیران کسب‌وکارها، اعضای اتاق‌های بازرگانی استانی، نمایندگان رسانه‌ها و نهادهای حمایتی بود. سالن بزرگ اتاق ایران کاملاً پر شده بود و حتی برخی افراد در انتهای سالن ایستاده رویداد را دنبال می‌کردند. این سطح از استقبال، نشانه‌ای واضح از عطش جامعه صنعتی برای آشنایی با مدل تولید بدون کارخانه بود.
در گفت‌وگوهای حاشیه‌ای نیز، بسیاری از شرکت‌کنندگان عنوان کردند که با چالش‌های تولید سنتی درگیر هستند و به‌دنبال مدلی انعطاف‌پذیرتر برای بقا در بازار رقابتی فعلی هستند. این علاقه‌مندی گسترده، تأکیدی بود بر اینکه مدل تولید بدون کارخانه نه‌فقط یک گزینه جایگزین، بلکه یک نیاز راهبردی برای بسیاری از فعالان اقتصادی در شرایط فعلی است.
۵. ارائه تجربه‌های موفق ایرانی در تولید بدون کارخانه
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های همایش، ارائه نمونه‌های واقعی از کسب‌وکارهایی بود که پیش از این، با مدل تولید بدون کارخانه فعالیت کرده و موفق شده بودند. برخی از این کسب‌وکارها در حوزه‌های آرایشی و بهداشتی، دارویی، بسته‌بندی مواد غذایی و محصولات سلامت‌محور فعال بودند و توانسته بودند بدون داشتن کارخانه، برند خود را در بازار جا بیندازند.
در این ارائه‌ها، جزئیاتی از مدل همکاری با خطوط تولید موجود، نحوه کنترل کیفیت، سیستم قیمت‌گذاری، تجربه تعامل با تأمین‌کنندگان و چالش‌های حقوقی مطرح شد. شنیدن این تجربیات برای حاضران بسیار آموزنده بود و نشان داد که تولید بدون کارخانه نه‌فقط یک نظریه، بلکه یک واقعیت عملی و قابل‌پیاده‌سازی در ایران است.
۶. کارگاه‌های آموزشی تخصصی در بطن همایش
در کنار سخنرانی‌های اصلی، چند کارگاه تخصصی نیز در خلال همایش برگزار شد که با استقبال فراوان روبه‌رو گردید. موضوعاتی نظیر «مدل‌های مشارکت در تولید بدون کارخانه»، «نحوه عقد قراردادهای حقوقی شفاف با تولیدکنندگان»، «روش‌های تأمین مالی برای برندهای بدون زیرساخت» و «راهکارهای کنترل کیفیت از راه دور» از جمله سرفصل‌هایی بودند که در این کارگاه‌ها تدریس شدند.
این کارگاه‌ها فضای تعاملی‌تری ایجاد کردند و بسیاری از حاضران توانستند سؤالات خاص خود را با اساتید مطرح کنند. یکی از شرکت‌کنندگان جوان، در پایان کارگاه‌ها عنوان کرد: «باور نمی‌کردم بتوانم بدون داشتن سوله یا دستگاه، وارد بازار تولید شوم، اما حالا دقیقاً می‌دانم باید از کجا شروع کنم.» این بازخوردها نشان داد که بخش آموزشی همایش، نقشی کلیدی در انتقال دانش کاربردی ایفا کرده است.
۷. تحلیل فرصت‌های سرمایه‌گذاری در مدل تولید بدون کارخانه
در پنل سرمایه‌گذاری، تمرکز بر این بود که چگونه سرمایه‌گذاران، بدون درگیر شدن در هزینه‌های ساخت و راه‌اندازی کارخانه، می‌توانند در زنجیره تولید مشارکت کنند. کارشناسان مالی و مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه توضیح دادند که با تمرکز بر برند، بازار، شبکه توزیع و تولید مشارکتی، می‌توان حاشیه سود بالایی در این مدل به‌دست آورد.
همچنین نمونه‌هایی از استارتاپ‌هایی ارائه شد که با سرمایه‌گذاری محدود، به کمک ظرفیت‌های خالی کارگاه‌ها، خط تولید محصول راه‌اندازی کرده بودند و در حال حاضر به سوددهی رسیده‌اند. تأکید شد که مدل تولید بدون کارخانه، نه‌تنها از لحاظ مالی به‌صرفه است، بلکه سرعت رشد کسب‌وکار را نیز افزایش می‌دهد. بسیاری از سرمایه‌گذاران حاضر در همایش، علاقه‌مند به مشارکت در پروژه‌های جدید شدند.
۸. مشارکت نهادهای دولتی و نگاه حمایتی دولت
یکی از نکات مثبت و قابل‌توجه همایش، حضور نمایندگان نهادهای دولتی و نهادهای نظارتی در کنار بخش خصوصی بود. از وزارت صمت و وزارت بهداشت تا ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، هر کدام دیدگاه‌ها، برنامه‌ها و اقدامات خود را برای تسهیل مدل تولید بدون کارخانه ارائه کردند. این نشان داد که دولت نیز به ضرورت این تحول صنعتی پی برده است.
در سخنرانی دکتر شیخ (معاون صنایع عمومی وزارت صمت)، تأکید شد که دولت برنامه‌هایی برای کاهش بوروکراسی مجوزها، تسهیل فرآیند تأیید کیفیت و حتی حمایت مالی از برندهایی که بدون کارخانه تولید می‌کنند، در دستور کار دارد. این پیام‌ها برای فعالان اقتصادی دلگرم‌کننده بود، زیرا نشان داد که تولید بدون کارخانه قرار نیست در خلأ اجرایی شود، بلکه نهادهای بالادستی نیز برای حمایت آن آماده‌اند.
۹. چالش‌های حقوقی و مدل‌سازی قراردادها
یکی از موضوعاتی که توجه ویژه‌ای در همایش سوم به آن شد، چالش‌های حقوقی و نحوه تنظیم قراردادها در مدل تولید بدون کارخانه بود. برخلاف تولید کلاسیک که مرز بین مالک، تولیدکننده و برند مشخص‌تر است، در این مدل نقش‌ها تداخل بیشتری دارند. تولیدکننده الزاماً مالک محصول نیست و مالک برند الزاماً صاحب خط تولید نیست؛ همین موضوع پیچیدگی‌هایی در مالکیت معنوی، مسئولیت کیفیت، تعهدات مالی و حتی حل اختلافات به‌وجود می‌آورد.
در یکی از پنل‌های تخصصی، کارشناسان حقوق تجارت و نمایندگان بخش نظارت سازمان غذا و دارو، به تشریح الزامات قانونی پرداختند. بر این اساس، قراردادهای مدل تولید بدون کارخانه باید دقیقاً مشخص کنند که چه کسی مسئول تأمین مواد اولیه است، چه نهادی کیفیت را تأیید می‌کند، مالکیت طرح صنعتی متعلق به چه کسی است، و در صورت بروز اختلاف چه مرجعی حق داوری دارد. پیشنهاد ایجاد «الگوهای قراردادی استاندارد» مطرح شد که می‌تواند مسیر ورود برندها به این حوزه را امن‌تر و شفاف‌تر کند.
۱۰. بررسی زنجیره تأمین در بستر تولید بدون کارخانه
زنجیره تأمین در مدل تولید بدون کارخانه، ساختاری پیچیده‌تر اما منعطف‌تر نسبت به مدل‌های سنتی دارد. در این مدل، تأمین مواد اولیه، تولید، بسته‌بندی، انبارش و توزیع ممکن است هرکدام توسط یک بازیگر متفاوت انجام شود. بنابراین هماهنگی و یکپارچگی اطلاعاتی در این مدل، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. در یکی از سخنرانی‌های کلیدی همایش، تحلیل دقیقی از چگونگی ایجاد زنجیره‌های تأمین پایدار و هوشمند در این مدل ارائه شد.
کارشناسان حاضر در همایش بر استفاده از فناوری برای کنترل زنجیره تأکید کردند؛ استفاده از سامانه‌های ERP، سیستم‌های رهگیری دیجیتال، و قراردادهای هوشمند مبتنی بر بلاک‌چین به‌عنوان ابزارهایی معرفی شدند که می‌توانند پیچیدگی مدل تولید بدون کارخانه را مدیریت‌پذیر کنند. اگرچه این مدل تولید انعطاف‌پذیر است، اما بدون زیرساخت داده و هماهنگی دقیق، می‌تواند به اختلال‌های جدی منجر شود. بنابراین مدیریت زنجیره تأمین، نه یک گزینه، بلکه الزام موفقیت در این الگوست.
۱۱. نقش کنترل کیفیت در تضمین برند
کنترل کیفیت، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها در مسیر اجرای مدل تولید بدون کارخانه است. چرا که برند بدون کارخانه، معمولاً کنترلی بر فرایند تولید به‌صورت مستقیم ندارد و کیفیت محصول نهایی وابسته به عملکرد تولیدکننده‌ای است که مالک آن نیست. همین مسئله باعث شده که یکی از مهم‌ترین محورهای این همایش، بررسی راهکارهای حفظ کیفیت و استانداردسازی در چنین مدلی باشد.
در کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی، راهکارهایی چون «قراردادهای مبتنی بر SLA (توافق‌نامه سطح خدمات)»، «بازرسی ثالث»، «استفاده از فناوری‌های مانیتورینگ از راه دور»، و «دوره‌های آموزش برای تولیدکنندگان همکار» پیشنهاد شد. به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند دارو، غذا و محصولات آرایشی، نبود سیستم کنترل کیفیت یکپارچه می‌تواند به اعتبار برند آسیب بزند. بنابراین شرکت‌کنندگان به این نتیجه رسیدند که در مدل تولید بدون کارخانه، تضمین کیفیت باید پیش از هر چیز دیگر، طراحی و اجرا شود.
۱۲. تحول در ذهنیت تولیدکنندگان سنتی
یکی از نکات جالب در جریان همایش، واکنش تولیدکنندگان سنتی به مفهوم تولید بدون مالکیت فیزیکی کارخانه بود. بسیاری از آن‌ها که سال‌ها تجربه کارگاهی یا کارخانه‌ای داشتند، در ابتدا نسبت به این مدل جدید با دیده تردید نگاه می‌کردند. اما با شنیدن تجربه‌های واقعی، تحلیل‌های اقتصادی و رویکردهای قانونی، نگاهشان تغییر کرد. یکی از تولیدکنندگان قدیمی در پایان پنل‌ها گفت: «فکر نمی‌کردم روزی برسد که کارخانه‌دارها، از برندهای بدون کارخانه یاد بگیرند!»
در همین راستا، بخشی از برنامه همایش به گفت‌وگوهای آزاد میان تولیدکنندگان سنتی و صاحبان برندهای نو اختصاص داشت. این تعامل سازنده باعث شد تفاهم‌هایی میان دو طیف شکل بگیرد. تولیدکنندگانی که ظرفیت خالی داشتند، حالا به دنبال جذب پروژه‌های برون‌سپاری بودند و برندهایی که تولیدکننده نداشتند، شبکه جدیدی از همکاران بالقوه را شناسایی کردند. این پل ارتباطی، از بزرگ‌ترین دستاوردهای همایش محسوب می‌شد.
۱۳. بازتاب رسانه‌ای و توجه عمومی به رویداد
همایش سوم نه‌تنها در میان جامعه صنعتی، بلکه در رسانه‌ها نیز بازتاب قابل‌توجهی داشت. گزارش‌های خبری از صدا و سیما، خبرگزاری‌ها و پلتفرم‌های آنلاین نشان داد که بحث‌های مطرح‌شده در این رویداد فراتر از فضای تخصصی رفته و توجه عمومی را نیز جلب کرده است. رسانه‌ها بیش از هر چیز بر این نکته تأکید داشتند که امکان تولید بدون زیرساخت سنگین، می‌تواند نسل جدیدی از کارآفرینان را وارد صنعت کند.
در تحلیل‌های خبری، به موضوعاتی مانند بهره‌برداری از ظرفیت‌های بلااستفاده، تحول در سیاست‌های حمایتی و رشد تولیدات سبک‌سرمایه‌ای پرداخته شد. همچنین، حضور مقامات دولتی در این همایش به‌عنوان نشانه‌ای از رویکرد رسمی به این مدل دیده شد. این بازتاب گسترده، نه‌تنها به آشنایی بیشتر مردم با مفاهیم جدید کمک کرد، بلکه پتانسیل تبدیل این رویداد به یک جریان ماندگار صنعتی را تقویت نمود.
۱۴. نقش دانشگاه‌ها و نهادهای علمی در توسعه مدل
در بخش‌های دانشگاهی همایش، اساتید و پژوهشگران از ظرفیت‌های علمی برای توسعه مدل‌های نوین تولید سخن گفتند. به‌ویژه بر لزوم طراحی فرایندهای استانداردسازی، مدل‌سازی زنجیره تأمین، و تحقیقات بازار متناسب با شرایط ایران تأکید شد. دانشگاه علوم پزشکی و دیگر نهادهای علمی با ارائه برنامه‌هایی برای همکاری با برندهای غیرمالک تولید، حضور فعالی داشتند.
از طرف دیگر، برخی دانشگاهیان پیشنهاد دادند که موضوع تولید در قالب پروژه‌های بین‌رشته‌ای در رشته‌های کارآفرینی، مهندسی صنایع، و مدیریت وارد شود. زیرا در مدل‌هایی مانند تولید غیرمتمرکز، تفکر سیستمی و رویکرد ترکیبی (تکنیکی-تجاری) اهمیت بالایی دارد. ایجاد شبکه‌ای میان دانشگاه، برند و تولیدکننده، یکی از خروجی‌های مثبت همایش بود که می‌تواند به رشد دانش‌بنیان در این حوزه کمک کند.
۱۵. نگاهی به سیاست‌های حمایتی دولت و نهادهای حاکمیتی
یکی از بخش‌های مهم همایش، بررسی موضع دولت نسبت به گسترش مدل‌های نوین در اقتصاد تولیدی کشور بود. نمایندگان وزارت صنعت، وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به‌طور صریح اعلام کردند که تولید بدون نیاز به مالکیت کارخانه، در اولویت برنامه‌های حمایتی قرار گرفته است. این سخنرانی‌ها حاوی پیام روشنی برای سرمایه‌گذاران و کارآفرینان بود: دولت از تغییر مدل تولید دفاع می‌کند.
در این نشست‌ها مطرح شد که سازمان‌های مربوطه در حال بازبینی فرآیندهای صدور مجوز، تدوین دستورالعمل‌های کنترل کیفیت و تسهیل ورود برندهای بدون زیرساخت به بازار هستند. همچنین، پیشنهادهایی برای تخصیص اعتبار و وام‌های ویژه برای این نوع کسب‌وکارها مورد بررسی قرار گرفت. اگر این حمایت‌ها عملیاتی شوند، مسیر ورود به صنعت برای کارآفرینان جوان بسیار ساده‌تر خواهد شد و می‌توان انتظار داشت مدل تولید بدون کارخانه، از یک راهکار انتخابی به یک جریان اصلی در اقتصاد تبدیل شود.
۱۶. تحلیل دقیق ظرفیت‌های بلااستفاده در صنعت
یکی از ارائه‌های فنی همایش، به تحلیل داده‌محور ظرفیت‌های بلااستفاده صنعتی اختصاص داشت. طبق این آمار، در بسیاری از استان‌های کشور، درصد قابل‌توجهی از خطوط تولید، کمتر از ۵۰ درصد ظرفیت واقعی خود فعالیت می‌کنند یا به‌طور کامل غیرفعال هستند. این فضاهای صنعتی متروکه یا نیمه‌فعال، سرمایه‌هایی پنهان هستند که با مدل‌های مشارکتی، می‌توانند دوباره به چرخه تولید بازگردند.
در همین ارائه، الگویی ارائه شد که نشان می‌داد چگونه صاحبان برند می‌توانند با شناسایی این ظرفیت‌ها، تولید را با هزینه بسیار پایین‌تر از ساخت یک کارخانه آغاز کنند. پیشنهاد راه‌اندازی یک سامانه ملی برای ثبت، رتبه‌بندی و اتصال این ظرفیت‌های آزاد به برندها نیز مطرح شد. این راهکار می‌تواند بستر اطلاعاتی قدرتمندی برای گسترش تولید مشارکتی و کاهش موانع ورود به بازار ایجاد کند.
۱۷. آشنایی با ابزارهای نوین تأمین مالی برای برندهای تولیدی
در یکی دیگر از پنل‌های تخصصی همایش، بحث تأمین مالی کسب‌وکارهایی که مالک کارخانه نیستند اما محصول دارند، به شکل جدی دنبال شد. مدیران صندوق‌های جسورانه، پلتفرم‌های تامین سرمایه جمعی و حتی نمایندگان بانک‌ها در این پنل حضور داشتند. چالش اصلی، آن بود که در مدل سنتی، وام‌ها و اعتبارات بر اساس وثیقه‌های فیزیکی اعطا می‌شود، اما برندهای جدید اغلب چنین دارایی‌هایی ندارند.
در این بخش، نمونه‌هایی از موفقیت برندهای نوپا در جذب سرمایه از طریق فروش اوراق، سرمایه‌گذاری خطرپذیر و همکاری با شتاب‌دهنده‌های صنعتی ارائه شد. پیشنهاد شد که بانک‌ها و صندوق‌ها، مدل ارزیابی جدیدی برای کسب‌وکارهای بدون زیرساخت ایجاد کنند که بر اساس پتانسیل بازار، ظرفیت برند و توان فروش سنجش شود، نه صرفاً دارایی فیزیکی. این تغییر نگرش، کلید شکوفایی واقعی مدل تولید بدون کارخانه در کشور خواهد بود.
۱۸. پلتفرم‌های دیجیتال؛ ستون فقرات مدل‌های جدید تولید
یکی از محورهای نوآورانه در همایش، بحث نقش فناوری‌های دیجیتال و پلتفرم‌های ارتباطی در تسهیل مدل‌های جدید تولید بود. کارشناسان حاضر در پنل فناوری، تأکید داشتند که بدون استفاده از ابزارهای آنلاین برای مدیریت سفارش، رهگیری تولید، کنترل کیفیت و حتی عقد قرارداد، مدل‌هایی مانند تولید بدون کارخانه امکان رشد نخواهند داشت. در این مدل، تولیدکننده و صاحب برند در نقاط جغرافیایی متفاوت قرار دارند، و بدون یک بستر هماهنگ‌کننده، فرایندها ناپایدار می‌شوند.
نمونه‌هایی از پلتفرم‌های بین‌المللی مانند Thomasnet و Alibaba معرفی شد که چگونه هزاران تولیدکننده و برند را به هم متصل می‌کنند. سپس بحث به این سمت رفت که ایران نیز نیاز به توسعه چنین زیرساختی دارد. یک پیشنهاد مشخص ارائه شد: ایجاد یک پلتفرم ملی برای شناسایی ظرفیت‌های صنعتی، ثبت پروژه‌های قابل برون‌سپاری، تطابق تقاضا با عرضه، و پیگیری قراردادها. چنین زیرساختی نه‌تنها تسهیل‌کننده، بلکه شفاف‌کننده بازار خواهد بود و می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در گسترش تولید بدون کارخانه ایفا کند.
۱۹. نگاه صادرات‌محور به برندهای بدون زیرساخت
یکی از مباحث مهمی که در پنل بین‌الملل و توسعه بازار همایش مطرح شد، ظرفیت بالای برندهای بدون کارخانه برای حضور در بازارهای صادراتی بود. برخلاف تصور رایج، الزامی نیست که صادرکننده یک کالا، حتماً مالک کارخانه باشد. آنچه در بازار جهانی اهمیت دارد، کیفیت محصول، ثبات برند، توان بازاریابی و انطباق با استانداردهای کشور مقصد است؛ مواردی که یک برند تولیدی هوشمند، حتی بدون داشتن خط تولید اختصاصی هم می‌تواند به‌خوبی آن‌ها را مدیریت کند.
در این نشست، نمونه‌هایی از صادرات موفق محصولات سلامت‌محور ایرانی با مدل برون‌سپاری معرفی شد. تمرکز بر حوزه‌هایی بود که مواد اولیه باکیفیت داخلی و ظرفیت خالی صنعتی در کشور وجود دارد. پیشنهاد شد که برندهای تازه‌کار، با تمرکز بر بازار کشورهای همسایه و منطقه، برنامه صادراتی خود را از همان مراحل اولیه تدوین کنند. مدل تولید بدون کارخانه، به آن‌ها امکان می‌دهد با حداقل هزینه زیرساخت، به‌سرعت تولید و صادرات را هم‌زمان شروع کنند.
۲۰. خلق زنجیره ارزش از دل همکاری‌های هوشمندانه
در یکی دیگر از سخنرانی‌های کلیدی همایش، دکتر کامکار از شرکت پرگاس طب به‌تفصیل درباره خلق زنجیره ارزش در فضای همکاری میان برند و تولیدکننده صحبت کرد. او با مثال‌های واقعی نشان داد که اگر برند تمرکز خود را بر طراحی محصول، شناخت بازار و بازاریابی بگذارد و در مقابل، تولیدکننده با استانداردهای تعریف‌شده و شفاف تولید را انجام دهد، هر دو طرف سود خواهند برد. این یک رابطه برد-برد است که منجر به توسعه صنعتی پایدار می‌شود.
دکتر کامکار پیشنهاد داد که به‌جای روابط کوتاه‌مدت و صرفاً قراردادی، برندها و تولیدکنندگان به سمت مشارکت‌های بلندمدت، حتی سرمایه‌گذاری مشترک یا انتقال فناوری حرکت کنند. او تأکید کرد که مدل تولید بدون کارخانه تنها زمانی به بلوغ خواهد رسید که مبتنی بر اعتماد، شفافیت، تعهد دوطرفه و نگاه راهبردی طراحی شود. این سخنرانی با استقبال چشمگیر حضار مواجه شد و به یکی از الهام‌بخش‌ترین بخش‌های همایش تبدیل شد.
۲۱. آینده‌پژوهی در حوزه تولید و مسیر تحول صنعتی
در یکی از بخش‌های تحلیلی همایش، آینده‌پژوهی به‌عنوان ابزار تصمیم‌سازی در حوزه صنعت مورد بحث قرار گرفت. سخنرانان این پنل بر این باور بودند که مدل‌های تولید باید با آینده هماهنگ باشند، نه صرفاً با وضعیت فعلی. تغییرات فناورانه، افزایش رقابت جهانی، رشد هزینه‌های تولید سنتی، و گرایش جهانی به سبک‌سازی عملیات صنعتی، همه نشانه‌هایی از آینده‌ای هستند که در آن تولید بدون کارخانه نقش پررنگ‌تری خواهد داشت.
تحلیل‌گران با استفاده از داده‌های بین‌المللی، روندهای پنج‌ساله در حوزه تولید کالا را بررسی کردند. مشخص شد که بسیاری از شرکت‌های بزرگ، تمرکز خود را از مالکیت تجهیزات به مدیریت زنجیره ارزش انتقال داده‌اند. این یعنی تفکر تولید تغییر کرده: از ساخت و نگهداری، به هماهنگی، برندینگ و چابکی. در همین راستا، تولید بدون کارخانه به‌عنوان پاسخی دقیق به این تغییرات، می‌تواند آینده صنعت ایران را نیز بازتعریف کند؛ به‌شرط آنکه سیاست‌گذاری‌ها، آموزش و زیرساخت‌ها با آن همگام شوند.
۲۲. بررسی تجربیات بین‌المللی موفق
یکی از غنی‌ترین بخش‌های همایش، ارائه تجربیات موفق بین‌المللی از اجرای مدل‌های مشابه بود. شرکت‌هایی مانند Nike، Apple، Xiaomi و حتی برندهای دارویی در اروپا و جنوب شرق آسیا، بدون اینکه مالک کارخانه‌های تولیدی باشند، محصولات باکیفیت و مقیاس‌پذیر عرضه می‌کنند. در این نشست تخصصی، تمرکز بر این بود که این شرکت‌ها چطور توانسته‌اند نظارت بر کیفیت، حفظ مالکیت معنوی و ثبات در تولید را بدون داشتن زیرساخت مستقیم، مدیریت کنند.
در ادامه، تطبیق این الگوها با وضعیت ایران مورد بررسی قرار گرفت. سخنرانان تأکید کردند که ایران از نظر نیروی کار، ظرفیت بلااستفاده صنعتی و حتی دسترسی به بازارهای منطقه‌ای، شرایط مناسبی دارد. اما برای پیاده‌سازی موفق این مدل، نیاز به اصلاح ساختارهای حقوقی، ارتقاء فرهنگ تجاری، و توسعه سیستم‌های دیجیتال هماهنگ‌کننده احساس می‌شود. تولید بدون کارخانه در کشورهای موفق، نه صرفاً یک انتخاب اقتصادی، بلکه یک استراتژی رشد پایدار است که می‌تواند الگویی الهام‌بخش برای ایران نیز باشد.
۲۳. تجارب استارتاپی و حضور برندهای جوان
یکی از نقاط درخشان همایش، حضور استارتاپ‌هایی بود که بدون داشتن کارخانه، توانسته بودند وارد بازار شوند و فروش موفقی را تجربه کنند. چند نمونه از این برندها در حوزه‌های بهداشت، سلامت، غذای ارگانیک و لوازم خانگی سبک، تجارب واقعی خود را در بخش «ایده تا محصول» به اشتراک گذاشتند. این تجارب، انگیزه بزرگی برای سایر شرکت‌کنندگان، به‌ویژه کارآفرینان جوان بود.
یکی از این استارتاپ‌ها توضیح داد که چگونه با استفاده از ظرفیت یک کارگاه تولیدی در شهرک صنعتی شوش، و با قراردادی ساده اما شفاف، محصول خود را تولید کرده و با تمرکز بر فروش آنلاین، تنها در شش ماه به سوددهی رسیده‌اند. آن‌ها به‌وضوح نشان دادند که با تمرکز بر بازار، طراحی و تیم‌سازی قوی، می‌توان بدون مالکیت تجهیزات، به بازاری قابل اتکا رسید. این تجربه‌ها، پایه عملی مدل تولید بدون کارخانه را در ذهن مخاطبان تقویت کرد.
۲۴. تعامل بخش خصوصی با نهادهای رگولاتوری
در یک میزگرد مهم دیگر، نمایندگان بخش خصوصی رو در رو با مدیران نهادهای رگولاتوری نشستند و مسائل خود را مطرح کردند. دغدغه‌هایی مثل کندی صدور مجوز، نبود دستورالعمل روشن برای برون‌سپاری تولید، ابهام در مالکیت محصول، و عدم تطابق فرایندهای نظارتی با واقعیت‌های مدل تولید مشارکتی، مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در این جلسه، پیشنهادهای مشخصی از سوی تولیدکنندگان برندهای نو مطرح شد، از جمله راه‌اندازی یک «کمیته مشترک بررسی مجوزهای تولید غیرمالکانه»، اصلاح فرم‌های ثبت محصول برای مدل‌های اشتراکی، و طراحی فرآیندهای دیجیتالی برای ثبت قرارداد و نظارت بر کیفیت. پاسخ مسئولان نشان داد که بخش دولتی آماده شنیدن این انتقادات و ورود به مسیر اصلاح است. این گفت‌وگوی مستقیم، فضای تعامل مثبت و راهگشا را در همایش ایجاد کرد و پایه‌ای برای همکاری‌های بعدی شد.
۲۵. جمع‌بندی دبیر همایش؛ مرور اهداف و مسیر آینده
در واپسین ساعات همایش، دبیر علمی برنامه، مهندس موسی احمدزاده، جمع‌بندی دقیقی از اهداف، دستاوردها و مسیر پیش‌رو ارائه کرد. او اشاره کرد که همایش سوم، نه‌فقط یک رویداد تئوریک، بلکه بستری عملی برای اتصال بازیگران کلیدی این حوزه بود. از نظر او، مهم‌ترین دستاورد همایش، این بود که حالا همه می‌دانند مدل تولید بدون کارخانه، یک مفهوم انتزاعی نیست، بلکه یک راهکار قابل پیاده‌سازی برای امروز اقتصاد ایران است.
او همچنین از برنامه‌ریزی برای انتشار خروجی‌های همایش، ایجاد یک «نقشه راه ملی توسعه تولید غیرمالکانه» و تدوین چارچوب‌های حقوقی استاندارد خبر داد. احمدزاده تأکید کرد که گام بعدی، نهادینه‌سازی این مدل در فضای صنعتی کشور است، و بدون مشارکت دولت، دانشگاه، تولیدکنندگان و برندها، این مهم محقق نخواهد شد. جمع‌بندی او، پیامی روشن برای همه بازیگران بود: مسیر روشن است، اما باید هم‌مسیر بمانیم.
۲۶. واکنش و بازخورد شرکت‌کنندگان
پس از پایان رسمی برنامه، بسیاری از شرکت‌کنندگان با شور و انگیزه زیاد، در حال شبکه‌سازی و تبادل اطلاعات با یکدیگر بودند. از تولیدکنندگان گرفته تا کارآفرینان، همه سعی می‌کردند ارتباطات تازه‌ای شکل دهند. یکی از شرکت‌کنندگان که صاحب یک برند جدید محصولات پاک‌کننده بود، گفت: «این همایش دقیقاً همان چیزی بود که نیاز داشتم. تا امروز نمی‌دانستم چطور بدون کارخانه تولید کنم. حالا نه‌تنها ایده دارم، بلکه دو تولیدکننده هم پیدا کرده‌ام.»
در شبکه‌های اجتماعی نیز بازتاب بسیار مثبتی از همایش شکل گرفت. بسیاری از مخاطبان آن را «کاربردی‌ترین رویداد صنعتی سال» خواندند. این فضا نشان می‌داد که تولید بدون کارخانه، نه‌تنها مورد توجه نخبگان، بلکه به دغدغه اصلی نسل جدید فعالان اقتصادی تبدیل شده است. آنچه اهمیت داشت، این بود که همایش توانست گفت‌وگوی واقعی بین نسل‌ها، بخش‌ها و حوزه‌های مختلف صنعت ایجاد کند.
۲۷. چشم‌اندازهای جدید برای نهادهای سیاست‌گذار
در یکی از بخش‌های پایانی، نماینده‌ای از مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، نتایج این همایش را فرصتی برای بازنگری در سیاست‌های صنعتی کشور توصیف کرد. او گفت: «وقتی با این سطح از استقبال و ظرفیت در یک همایش روبه‌رو می‌شویم، یعنی یک جریان جدی شکل گرفته که قانون‌گذار نباید از آن عقب بماند.» او پیشنهاد کرد که کمیسیون صنایع مجلس و نهادهای تنظیم‌گر، مدل‌های حمایتی تازه‌ای برای تولید مشارکتی طراحی کنند.
او همچنین خواستار تعریف سرفصل بودجه‌ای ویژه برای حمایت از برندهای غیرمالک شد. از نظر او، در تولید بدون کارخانه، دولت می‌تواند نقش تنظیم‌گر و تسهیل‌گر را ایفا کند، نه مالک یا سرمایه‌گذار. همین تفکیک نقش‌ها، می‌تواند موجب شفاف‌سازی و کارآمدی شود. طرح چنین ایده‌هایی در فضای همایش، نشان می‌داد که این رویداد توانسته تا سطوح تصمیم‌سازی نیز نفوذ کند.
۲۸. مسیرهای آتی و برنامه‌ریزی برای دوره چهارم
دبیرخانه همایش اعلام کرد که با توجه به استقبال بی‌سابقه، از هم‌اکنون برنامه‌ریزی برای دوره چهارم آغاز شده است. پیشنهاد شده که این رویداد در سال آینده در چند استان به‌صورت منطقه‌ای نیز برگزار شود تا فعالان محلی که امکان حضور در تهران را نداشتند، بتوانند از محتوا و فرصت‌های آن بهره‌مند شوند. همچنین برگزاری نمایشگاه جانبی برای معرفی برندهای تولیدی بدون کارخانه در دستور کار قرار گرفت.
ایجاد دبیرخانه دائمی، راه‌اندازی سامانه اتصال برندها به تولیدکنندگان، تدوین چارچوب‌های استاندارد همکاری، و پیگیری قانونی برای تسهیل مقررات، همگی به‌عنوان گام‌های بعدی معرفی شدند. این رویداد، تنها یک همایش نبود؛ یک نقطه شروع برای جریانی است که می‌تواند چهره صنعت ایران را متحول کند.
۲۹. جای خالی‌هایی که باید پر شوند
با وجود موفقیت‌های بسیار، سخنرانان و کارشناسان به‌صورت صریح از چالش‌ها و خلأهای باقی‌مانده نیز سخن گفتند. عدم وجود سامانه رسمی برای ثبت و شفاف‌سازی ظرفیت‌های تولیدی، نبود استانداردهای مشترک در فرایند کنترل کیفیت، مشکلات حقوقی در عقد قراردادهای چندمرحله‌ای، و نداشتن الگوی مالیاتی مناسب برای برندهای بدون زیرساخت، از جمله دغدغه‌هایی بود که بارها تکرار شد.
پیشنهادهایی برای رفع این مشکلات مطرح شد، از جمله تدوین «کد اخلاق صنعتی» برای تعامل برند و تولیدکننده، ایجاد گواهی‌های اعتبارسنجی برای خطوط تولید همکار، و طراحی مشوق‌های مالیاتی برای برندهایی که به تولید غیرمتمرکز روی می‌آورند. این بخش نشان داد که تولید بدون کارخانه، هرچند موفقیت‌های زیادی داشته، اما برای نهادینه شدن به اقدامات زیربنایی نیاز دارد.
۳۰. جمع‌بندی پایانی؛ عبور از کارخانه‌محوری به نوآوری‌محوری
سومین همایش تولید بدون کارخانه، گامی بلند در مسیر تغییر نگاه صنعت ایران بود؛ عبور از تفکر کارخانه‌محور به سمت ارزش‌آفرینی بر پایه نوآوری، برند و مشارکت هوشمند. این همایش، با گردآوردن طیف گسترده‌ای از ذی‌نفعان، بستری بی‌نظیر برای تبادل تجربه، یادگیری، ایجاد همکاری و طراحی آینده ایجاد کرد.
پیام روشن این همایش این بود: تولید، دیگر صرفاً در مالکیت سوله و دستگاه تعریف نمی‌شود. تولید، یعنی شناخت نیاز بازار، طراحی هوشمندانه، استفاده از ظرفیت‌های موجود، و همکاری مبتنی بر اعتماد و شفافیت. این نگاه، می‌تواند هم صنعت را نجات دهد، هم فرصت‌های جدیدی برای رشد اقتصاد ایران ایجاد کند. تولید بدون کارخانه، نه آینده‌ای دور، بلکه انتخابی معقول برای امروز است.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟